Mediacja to proces, w którym neutralna osoba, mediator, pomaga stronom w osiągnięciu porozumienia. W kontekście rodzin zastępczych mediacje koncentrują się na tym, by stworzyć przestrzeń do otwartego dialogu i wypracowania rozwiązań, które będą korzystne przede wszystkim dla dziecka. Warto podkreślić, że mediator nie jest sędzią ani adwokatem – nie narzuca żadnych rozwiązań, ale wspiera strony w znalezieniu porozumienia.

Relacje między rodzicami zastępczymi a biologicznymi bywają obciążone różnymi emocjami – lękiem, złością, żalem czy niepewnością. Biologiczni rodzice mogą czuć się pozbawieni kontroli nad życiem swojego dziecka, a rodzice zastępczy mogą obawiać się, jak kontakt z biologicznymi rodzicami wpłynie na dziecko. W takich sytuacjach pojawia się ryzyko, że potrzeby dziecka zostaną zepchnięte na dalszy plan, a konflikty między dorosłymi zaczną dominować.

Mediacja pozwala na rozwiązanie tych konfliktów w sposób konstruktywny. Skupia się na wspólnym celu, którym jest dobro dziecka, i tworzy warunki do rozmowy w bezpiecznej atmosferze. Dzięki temu rodzice zastępczy i biologiczni mogą lepiej zrozumieć swoje stanowiska i obawy, co prowadzi do bardziej świadomej współpracy.

Dla rodziców zastępczych mediacje mogą być cennym narzędziem w budowaniu zdrowych relacji z biologicznymi rodzicami dziecka. Oto kilka korzyści, jakie mogą wyniknąć z mediacji:

• Poprawa komunikacji – mediacje pomagają otwarcie porozmawiać o obawach i oczekiwaniach obu stron. Lepsza komunikacja prowadzi do zmniejszenia napięć i lepszego porozumienia.
• Ustalenie zasad współpracy – mediacja pozwala na wypracowanie konkretnych zasad kontaktu między dzieckiem a jego biologicznymi rodzicami. To może obejmować ustalenie częstotliwości i formy spotkań, co zmniejsza niepewność i stres w codziennym funkcjonowaniu rodziny zastępczej.
• Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa dziecka – kiedy dorosłe strony potrafią współpracować i komunikować się w sposób konstruktywny, dziecko odczuwa większe bezpieczeństwo emocjonalne. Widząc, że jego biologiczni i zastępczy rodzice potrafią ze sobą rozmawiać, dziecko czuje się mniej rozdarte.
• Zmniejszenie konfliktów – mediacja pomaga znaleźć rozwiązania, które będą akceptowane przez obie strony, co z kolei zmniejsza napięcie i ryzyko poważniejszych konfliktów w przyszłości. To bardzo ważne, ponieważ długotrwałe konflikty mogą negatywnie wpłynąć na emocjonalny rozwój dziecka.

Nie każda sytuacja wymaga mediacji, ale są pewne sygnały, które mogą sugerować, że jest to dobre rozwiązanie. Oto kilka przykładów:

• Trudności w komunikacji – jeśli rodzice zastępczy i biologiczni nie potrafią się porozumieć w sprawach dotyczących dziecka, a każda rozmowa prowadzi do konfliktu.
• Problemy z ustaleniem zasad kontaktu – kiedy pojawiają się spory co do tego, jak często i w jaki sposób dziecko powinno kontaktować się z biologicznymi rodzicami.
• Napięcia emocjonalne – jeśli emocje związane z sytuacją są tak silne, że uniemożliwiają konstruktywną rozmowę.

Proces mediacji wymaga od stron otwartości i gotowości do kompromisu. Przed rozpoczęciem warto:

• Zastanowić się nad swoimi oczekiwaniami – jakie rozwiązania są dla nas najważniejsze? Co jest priorytetem w kontekście dobra dziecka?
• Otworzyć się na zrozumienie drugiej strony – mediacja nie polega na „wygranej”, ale na wypracowaniu wspólnego rozwiązania. Warto spróbować zrozumieć perspektywę biologicznych rodziców i ich obawy.
• Być gotowym na kompromis – mediacje często kończą się rozwiązaniem, które nie w pełni spełnia oczekiwania jednej ze stron, ale jest akceptowalne dla obu.

W procesie mediacji między rodzicami zastępczymi a biologicznymi kluczowe jest dbanie o dobro dziecka. Często jednak pojawia się pytanie – jaką rolę powinno odgrywać dziecko w tym procesie? Czy jego obecność i udział są konieczne?

Decyzja o tym, czy dziecko będzie uczestniczyć w mediacji, zależy od wielu czynników, takich jak wiek, dojrzałość emocjonalna, a także sytuacja rodzinna. Zasadniczo, mediacje mają na celu ułatwienie komunikacji między dorosłymi, by wypracować porozumienia dotyczące opieki, kontaktów i wsparcia dla dziecka. Jednak w niektórych przypadkach dziecko może odgrywać aktywną rolę, szczególnie jeśli jego perspektywa jest kluczowa dla rozwiązania konfliktu.

Kiedy warto, aby dziecko uczestniczyło w mediacji?

• Starsze dzieci i nastolatki – kiedy dziecko jest na tyle duże, by zrozumieć swoją sytuację, jego zdanie i odczucia mogą mieć istotne znaczenie. W takich przypadkach udział dziecka w mediacji, w odpowiedniej formie, może pomóc dorosłym zrozumieć jego potrzeby i uczucia. Ważne jest jednak, aby dziecko nie czuło się obciążone odpowiedzialnością za rozwiązanie konfliktu między dorosłymi.
• Dziecko w trudnej sytuacji emocjonalnej – jeśli mediacja dotyczy kwestii związanych bezpośrednio z emocjonalnym dobrostanem dziecka (np. częstotliwość kontaktu z biologicznymi rodzicami), jego opinia może okazać się kluczowa. W takich przypadkach mediator może zaproponować indywidualne spotkanie z dzieckiem, aby w bezpiecznej atmosferze mogło wyrazić swoje obawy i potrzeby.

Udział dziecka w mediacji, jeśli zostanie odpowiednio zaplanowany, może przynieść wiele korzyści, zarówno jemu samemu, jak i dorosłym:

• Poczucie wpływu – dziecko, zwłaszcza starsze, które ma możliwość wypowiedzenia się, może czuć, że jego zdanie jest brane pod uwagę. To może zwiększyć jego poczucie bezpieczeństwa i kontroli nad własnym życiem.
• Zrozumienie potrzeb dziecka – udział dziecka w mediacji pozwala dorosłym lepiej zrozumieć jego potrzeby, co może pomóc w podjęciu decyzji bardziej dostosowanych do jego sytuacji emocjonalnej.
• Zmniejszenie napięć – kiedy dziecko widzi, że dorosłe strony są w stanie rozmawiać i pracować nad porozumieniem, może to zmniejszyć jego poziom stresu i obaw związanych z sytuacją rodzinną.

Należy jednak pamiętać, że udział dziecka w mediacji niesie ze sobą także ryzyka:

• Obciążenie emocjonalne – wciągnięcie dziecka w konflikt między dorosłymi może spowodować, że poczuje się ono odpowiedzialne za rozwiązanie problemu lub wybieranie między rodzicami biologicznymi a zastępczymi.
• Niezrozumienie sytuacji – młodsze dzieci mogą nie być w stanie w pełni zrozumieć skomplikowanych kwestii, które są omawiane w mediacjach, co może prowadzić do zamieszania i lęku.

Jeśli udział dziecka w mediacji jest rozważany, kluczowe jest, aby proces ten był przeprowadzony w sposób, który będzie dla niego jak najmniej obciążający. Oto kilka zasad, które warto wziąć pod uwagę:

• Indywidualne spotkania z dzieckiem – zamiast bezpośredniego uczestnictwa dziecka w rozmowach między dorosłymi, mediator może przeprowadzić indywidualne spotkanie z dzieckiem. W takim przypadku dziecko ma szansę wyrazić swoje myśli i uczucia w bezpiecznej atmosferze, bez obawy, że wpłynie to negatywnie na jego relacje z rodzicami.
• Dostosowanie języka i formy rozmowy – w mediacjach z udziałem dzieci ważne jest, aby używać języka dostosowanego do ich wieku i poziomu rozwoju. Dzięki temu dziecko lepiej zrozumie sytuację i poczuje się bezpieczniej.
• Szacunek dla emocji dziecka – dziecko powinno mieć możliwość wyrażenia swoich uczuć i obaw, ale nie powinno być zmuszane do udziału, jeśli czuje się niekomfortowo.

Mediacja to skuteczne narzędzie wspierające rodziców zastępczych w budowaniu relacji z biologicznymi rodzicami dziecka. Pomaga zmniejszyć napięcia, poprawić komunikację i ustalić jasne zasady współpracy, co w dłuższej perspektywie pozytywnie wpływa na rozwój emocjonalny dziecka. Warto pamiętać, że mediacje to proces, który stawia dobro dziecka na pierwszym miejscu i daje możliwość rozwiązania konfliktów w sposób konstruktywny i satysfakcjonujący dla obu stron.

Udział dziecka w mediacji może być pomocny, ale zawsze powinien być rozważany z dużą ostrożnością i uwzględnieniem jego dobra emocjonalnego. W niektórych przypadkach to dorosłe strony muszą wypracować porozumienie samodzielnie, a udział dziecka nie jest konieczny ani wskazany. Jednak, jeśli sytuacja tego wymaga, odpowiednio prowadzona mediacja, w której dziecko może wyrazić swoje potrzeby, może pomóc w stworzeniu harmonijnego porozumienia, które będzie korzystne dla wszystkich stron.

Jeśli napotykacie Państwo trudności w relacjach z biologicznymi rodzicami swojego podopiecznego, warto rozważyć skorzystanie z mediacji, aby wspólnie dążyć do stabilnego i wspierającego środowiska dla dziecka.